ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α1.
1. Λάθος: «ἵνα μὴ κατὰ πόλεις μηδὲ δήμους οἰκῶμεν ἰδίοις ἕκαστοι διωρισμένοι δικαίοις»
2. Σωστό: «ὥσπερ ἀγέλης συννόμου νόμῳ κοινῷ συντρεφομένης»
3. Λάθος: «Οὐ γάρ, ὡς Ἀριστοτέλης συνεβούλευεν αὐτῷ, τοῖς μὲν Ἕλλησιν ἡγεμονικῶς τοῖς δὲβαρβάροις δε σποτικῶς χρώμενος, καὶ τῶν μὲν ὡς φί λων καὶ οἰκείων ἐπιμελόμενος τοῖς δ’ὡς ζῴοις ἢ φυτοῖς προσφερόμενος, πολέμων πολλῶν καὶ φυγῶν ἐνέπλησε καὶ στάσεων
ὑπούλων τὴν ἡγεμονίαν»
4. Σωστό: «οὓς τῷ λόγῳ μὴ συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος»
5.Λάθος: «προσέταξεν ἡγεῖσθαι πάντας…ἀλλοφύλους δὲ τοὺς πονηρούς»
Β1.
Ο Πλούταρχος στο απόσπασμά του από το έργο «Περὶ Ἀλεξάνδρου τύχης καὶ ἀρετῆς» προβαίνει στη σύνδεση διαφόρων πτυχών της πολιτικής του Αλεξάνδρου με τη στωική φιλοσοφική διδασκαλία για την οικουμενική πόλη. Συγκεκριμένα, η πολιτική του Αλεξάνδρου πρόβαλλε την πεποίθηση, ότι εκπληρώνει ένα θεϊκό σχέδιο, μια θεϊκή αποστολή για την επιβολή μιας οικουμενικής τάξης πραγμάτων (ἁρμοστὴς) και για τη συμφιλίωση όλων των λαών (διαλλακτὴς). Έτσι, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Αλέξανδρος παρουσιάζεται ως ένας πολιτικός με όραμα τη δημιουργία και επίτευξη ενός οικουμενικού κράτους, στο οποίο όλοι οι λαοί θα συμβιώνουν ισότιμα, χωρίς το αίσθημα της υποταγής σε άλλους, πράγμα που θα γεννούσε εξεγέρσεις και συνωμοσίες από τη μία πλευρά, αλλά και τιμωρητικές συμπεριφορές από την πλευρά του κατακτητή (πολέμων πολλῶν καὶ φυγῶν ἐνέπλησε καὶ στάσεων ὑπούλων τὴν γεμονίαν).
Επίσης, ο Αλέξανδρος για να πετύχει επέκταση και σταθεροποίηση της κυριαρχίας του υιοθέτησε στάση ειρηνικής ένταξης των φυλών και των λαών που συναντούσε κατά την εκστρατεία του, χρησιμοποιώντας κυρίως τον λόγο (λογική και ομιλία/πειθώ). Μόνο σε περιπτώσεις κατέφυγε στη βία των όπλων για όσους δεν έπειθε να ενωθούν μαζί του χωρίς αντίσταση (συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος).
Συνάμα, ο Μ. Αλέξανδρος παρουσιάζεται να έχει σχεδιάσει και να εφαρμόζει ένα πρόγραμμα πολιτιστικής ομογενοποίησης και προώθησης νέων αξιών, οι οποίες να ανταποκρίνονται στη νέα πραγματικότητα που δημιουργήθηκε με την εκστρατεία του. Πάντως, ο νέος ελληνιστικός κόσμος που προέκυψε από την εκστρατεία του Αλεξάνδρου ανέδειξε καινούργιες αξίες, που υπονόμευσαν τις αξίες των πόλεων κρατών· και στο ηθικό-πολιτικό επίπεδο, η ηθική του δασκάλου του Αλεξάνδρου, του Αριστοτέλη, αντιστοιχούσε στη μικρή κλίμακα μιας πόλης και όχι στην αναδυόμενη οικουμένη. Μέσω μιας παρομοίωσης, λοιπόν, αναδεικνύει την πολιτική του Αλέξανδρου, παρομοιάζοντάς την με ανάμειξη οίνου και νερού μέσα σε ένα μεγάλο συμποσιακό αγγείο (ὥσπερ ἐν κρατῆρι φιλοτησίῳ). Όπως, λοιπόν, συντελείται η ανάμειξη στο συμποσιακό αγγείο, έτσι προωθείται και η ανάμειξη ηθών και εθίμων, ώστε όλοι μαζί να συναποτελέσουν ένα αρμονικό σύνολο, στο οποίο ο καθένας θα έχει τη θέση του. Ακόμη, το πρόγραμμα πολιτιστικής ομογενοποίησης περιελάμβανε την ανάμειξη των διαφορετικών τρόπων ένδυσης, διατροφής, συνηθειών και την ενθάρρυνση ή οργάνωση μεικτών γάμων (τοὺς βίους καὶ τὰ ἤθη καὶ τοὺς γάμους καὶ τὰς διαίτας) Τέλος, προωθούνται νέες ηθικοπολιτικές αντιλήψεις που υπερέβαιναν τον παραδοσιακό διαχωρισμό σε Έλληνες και βαρβάρους και νοηματοδοτούσαν τις έννοιες αυτές με διαφορετικό τρόπο. Πλέον, κριτήριο διαχωρισμού δεν θεωρείται ο τόπος καταγωγής καθώς υπάρχει μια νέα αντίληψη για την πατρίδα. Ως πατρίδα τους θεωρούν την οικουμένη και όχι μόνο την πόλη από την οποία προέρχονται (πατρίδα μὲν τὴν οἰκουμένην προσέταξεν ἡγεῖσθαι πάντας) και ως ακρόπολή τους και φρουρά το στρατόπεδο (ἀκρόπολιν δὲ καὶ φρουρὰν τὸ στρατόπεδον).
Συνεπώς, η αγάπη προς την πατρίδα συνεχίζει να θεωρείται βασικό καθήκον, όμως καθώς το άτομο δεν προσδένεται ούτε περιορίζεται στην πόλη και τον τόπο του, ο όρος διευρύνεται, για να συμπεριλάβει τελικά ολόκληρο τον κόσμο. Μπορεί να μην θεωρείται ως κριτήριο διαχωρισμού ο τόπος καταγωγής, αλλά υιοθετεί ένα ηθικό κριτήριο που σχετίζεται με την αρετή και την κακία – κάποιος είναι Έλληνας/συγγενής από την αρετή του και βάρβαρος/αλλοεθνής από την κακία του (συγγενεῖς δὲ τοὺς ἀγαθούς, ἀλλο φύλους δὲ τοὺς πονηρούς).
Β2.
Συγκρίνοντας την Πολιτεία του Ζήνωνα με το παράλληλο κείμενο του Μάρκου Αυρήλιου, εντοπίζονται κοινά σημεία. Συγκεκριμένα, η Πολιτεία του Ζήνωνα αποβλέπει στο να μην ζουν οι άνθρωποι χωρισμένοι σε όλεις ή σε δήμους, έχοντας θεσπίσει χωριστούς νόμους. Θεμελιώνεται, δηλαδή, στη στωική ιδέα της ενότητας: η ιδανική πολιτεία είναι μια ενιαία, παγκόσμια κοινότητα, που ρυθμίζεται από έναν κοινό νόμο, τον λόγο. Η φράση πάντας ἀνθρώπους δηλώνει ότι ολόκληρη η ανθρωπότητα αποτελεί μια κοινότητα. Η εναρμόνιση με της Φύση οδηγεί στην αρμονική συμβίωση. Οι άνθρωποι παρομοιάζονται με αγέλη, που ζει κάτω από έναν κοινό νόμο και συντρώγει. Η ιδανική πολιτεία του Ζήνωνα έχει ως βασικό χαρακτηριστικό την ευνομία, την τήρηση του φυσικού νόμου που ισχύει για όλα τα πράγματα. Ο Ζήνωνας, γράφει ο Πλούταρχος, αποτύπωσε το όραμά του στα γραπτά του σαν ένα όνειρο ή μια εικόνα. Αντίθετα, ο Αλέξανδρος έκανε πραγματικότητα αυτή τη θεωρία, εφάρμοσε έμπρακτα τον κοσμοπολιτισμό. Η ευνομία αποτελούσε μόνιμο αίτημα στη θεωρία και την πρακτική της ελληνικής αρχαιότητας.
Οι απόψεις του Ζήνωνα σχετικά με τον τρόπο θεμελίωσης της πολιτείας ομοιάζουν με αυτές του Μαύρου Αυρήλιου. Ειδικότερα, στο σύμπαν υπάρχουν δύο βασικά αξιώματα: α) το άτομο ως μέρος του συνόλου υπακούει στους φυσικούς νόμους «Είμαι μέρος ενός συνόλου που υπακούει σε φυσικούς νόμους» και β) νιώθει συγγενής με τους συνανθρώπους του « με συνδέει μια συγγένεια με τα ομοειδή μέρη». Μέσω της λογικής ο άνθρωπος μπορεί να αναγνωρίσει τον κοινό νόμο που τον ενώνει με τους συνανθρώπους και με το σύμπαν ώστε να συνειδητοποιήσει ότι αποτελεί μέλος μια αιώνιας κοινής πολιτείας. Η κοινωνικότητα είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης και θεμελιώνεται στο κοινό γνώρισμα του λόγου συνδέοντας μας με τους άλλους ανθρώπους. Αυτή η συγγένεια με τους συνανθρώπους τον αποτρέπει να ενεργεί με τρόπο που θα βλάπτει το κοινωνικό σύνολο « δεν θα πράξω τίποτε το ακοινώνητο, κι ακόμη περισσότερο, θα κατευθύνω κάθε μου παρόρμηση προς το κοινωνικό συμφέρον». Έτσι η ζωή του ανθρώπου θα κυλά αρμονικά, διότι θα ωφελούνται οι συμπολίτες του και η πολιτεία θα του αποδίδει όλα όσα του αναλογούν.
Συνεπώς, οι δύο Στωικοί φιλόσοφοι υποστηρίζουν ότι τα έλλογα όντα θεωρούν συμπολίτες τους όλους τους ανθρώπους,ανεξάρτητα απ’ τον τόπο κατοικίας τους, αφού είναι έλλογς όντα. Άρα, προκύπτει η ισότητα των ανθρώπων και η αδελφοσύνη τους, ενώ ολόκληρος ο κόσμος μπορεί να θεωρηθεί μια πόλη – κράτος (κοσμόπολη), ένα μέρος στο οποίο οι άνθρωποι κατοικούν μαζί, ως ένα ενιαίο σύνολο, σε αρμονία με τη φύση. Ο συμπαντικός λόγος διέπει ολόκληρη την οικουμένη, ενώ ο ορθός λόγος βοηθά τους ανθρώπους να κατακτήσουν την αρετή, να συνειδητοποιήσουν την αδελφοσύνη τους και να συμβιώσουν αρμονικά. Ο «κόσμος» έχει πιο μεταφυσικό χαρακτήρα, αναφέρεται στο σύμπαν, το οποίο διοικείται από τον θεϊκό Λόγο και στο οποίο κατοικούν ισότιμα και αρμονικά όλοι οι άνθρωποι, ενάρετα. Υπάρχει λοιπόν ένας ενιαίος τρόπος ζωής σύμφωνα με τους κανόνες της αρετής πράττοντας ό,τι ωφελεί το κοινωνικό σύνολο.
Β3.
α. ένταση
β. προαιρετική
γ. κράση
δ. πληθυσμού
ε. χρήσης
Β4.
1. γ
2. α
3. β
4. α
5. α
Γ1.
[8.81.1] Οι Αθηναίοι αρχηγοί στην Σάμο και ιδιαίτερα ο Θρασύβουλος, ο οποίος είχε πάντα την ίδια γνώμη από τότε που είχε πρωτοστατήσει στην μεταπολίτευση, ότι δηλαδή έπρεπε ν᾽ ανακληθεί ο Αλκιβιάδης, κατόρθωσαν τέλος, κάνοντας Εκκλησία, να πείσουν τους περισσότερους στρατιώτες. Ψήφισαν να τον ανακαλέσουν και να τον αμνηστεύσουν. Ο Θρασύβουλος πήρε καράβι, πήγε εκεί που ήταν ο Τισσαφέρνης και έφερε πίσω στην Σάμο τον Αλκιβιάδη, έχοντας την πεποίθηση ότι η μόνη σωτηρία ήταν να μεταστρέψει τον Τισσαφέρνη για να γίνει φίλος των Αθηναίων και να εγκαταλείψει τους Πελοποννησίους.
Γ2.
[8.81.2] Έγινε Εκκλησία όπου ο Αλκιβιάδης διατύπωσε παράπονα για την εξορία του και τις ταλαιπωρίες που είχε υποστεί, και μετά μίλησε πολύ για την πολιτική κατάσταση, δίνοντάς τους μεγάλες ελπίδες για τα όσα θα συνέβαιναν μελλοντικά και υπερβάλλοντας πολύ την επιρροή του στον Τισσαφέρνη, ώστε να φοβίσει τους ολιγαρχικούς της Αθήνας και να διαλυθούν γρήγορα οι πολιτικοί σύλλογοι και ταυτόχρονα να ενισχύσει την επιβολή του στους στρατιώτες της Σάμου και να τους ενθαρρύνει, ενώ οι εχθροί θα άρχιζαν να έχουν μεγάλες αμφιβολίες για τον Τισσαφέρνη και θα έχαναν τις ελπίδες τους.
Γ3.α
πλῆθος: πλήθεσι(ν)
ἰδίαν: ἰδιαιτέραν / ἰδιωτέραν
πολλά: πλεῖστα
ἑαυτοῦ: ὑμᾶς αὐτὰς
ὑπαρχουσῶν: ὑπαρχόντων
ἐλπίδων: ἐλπίδι
Γ3.β
ἔπεισε: πέπεικε(ν)
ψηφισαμένων: ἐψηφισμένων
πλεύσας: πεπλευκὼς
κατῆγεν: καταγήοχε(ν) / κατῆχε(ν)
Γ4.α
τὰ πράγματα: αντικείμενο στο ρήμα «μετέστησε»
ἄδειαν: (άμεσο) αντικείμενο στη μετοχή «ψηφισαμένων»
ὡς τὸν Τισσαφέρνην: επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός στη μετοχή «πλεύσας». Δηλώνει κατεύθυνση σε πρόσωπο.
ἐκκλησίας: υποκείμενο στη μετοχή «γενομένης»
τῶν μελλόντων: επιθετική μετοχή ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική αντικειμενική στο «ἐλπίδας».(Υποκ. μετοχής: τῶν)
οἴκοι: επιρρηματικός προσδιορισμός στη μετοχή «οἱ ἔχοντες» και δηλώνει στάση σε τόπο
τῷ Τισσαφέρνει: ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός, δοτική αντικειμενική στο «οἵ πολέμιοι»
Γ4.β
πλεύσας: επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος «κατῆγεν». Λειτουργεί συντακτικά ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο «κατῆγεν». Δηλώνει το προτερόχρονο.
Ανάλυση της χρονικής μετοχής σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση:
ἐπεὶ ἔπλευσε(ν)
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!
Διευκρίνιση: Οι απαντήσεις είναι ενδεικτικές.
